Lipozom Teknolojisi

Eski çağlardan beri ilaç yapımı günümüze kadar süre gelmiştir. Zaman ilerledikçe teknoloji ilaç sektörüne de girmiştir. Dünya genelinde Ar-Ge çalışmaları hem yeni moleküllerin keşfi hem de var olan moleküllerin geliştirilmesi için yapılmaktadır. Ar-ge çalışmaları sağlık sektörü açısından yeni umutlar vadetmektedir ve yüksek miktarda harcamalar yapılır. Bu yazımızda son zamanlarda adını sıklıkla duyduğumuz ilaç taşıyıcı sistemlerden biri olan lipozomları inceleyeceğiz.

Lipozomlar, miseller, nanopartiküller, nanokapsüller, dendrimerler gibi birçok farklı taşıyıcı sistem vardır. Klasik ilaç taşıma sisteminde dolaşıma geçen ilaç miktarı her zaman sorun olmuştur aynı zamanda hastalık olan bölgeye özel taşıma yapılamamaktadır. Bu durumda tedavi amacıyla kullanılan ilaçtan istediğimiz miktarda yarar sağlayamayız. İlaç taşıyıcı sistemler istenen doku veya organa spesifik olarak taşınabilmektedir. Buna ilaç hedeflendirme denir. Gelişen teknolojik yöntemler sayesinde ileri düzeyde yapılan araştırma ve deneyler sonucunda kişiye özel tedavi yöntemleri geliştirilebilmiştir.

Lipozomlar hücre membranının temel bileşenlerinden biri olduğu için biyouyumlu sistemlerdir. Bundan dolayı ilaç taşıyıcı sistemler arasında en çok çalışma yapılan alan olmuştur.

Lipozomlar

Küresel şekilli, bir veya birden fazla lipit çifte tabakadan oluşan orta kısmında ve tabakalar arasında sulu faz bulunduran kapalı veziküllerdir. Lipozomların ana bileşeni lipit/fosfolipitlerdir. Yapılarında hem hidrofilik hem hidrofobik gruplar içeren amfifilik yapılardır. Fosfolipitlerin baş kısmı hidrofilik iken kuyruk kısmı ise hidrofobiktir. Hidrofilik ve hidrofobik gruplar sayesinde veziküler yapıyı kendiliğinden alır.

Lipozomların yapısında fosfolipitlere ek olarak membranı stabil tutmak amaçlı steroller de yer alır. Çoğunlukla kullanılan sterol ise kolesteroldür. Lipozomların en büyük avantajı vücudun temel yapıtaşını oluşturan fosfolipitlerden oluştukları için biyoparçalanırdırlar. Bundan dolayı immünojenik ve toksik etki göstermezler.

Lipozomların Avantajları

· Hem hidrofilik hem de hidrofobik yapıda olan ilaçların taşınmasında kullanılabilirler. Hidrofolik ilaçlar genel olarak lipozomun içte ki sulu kısmına, hidrofobik ilaçlar ise lipit tabakasına tutunarak taşınır.

· Lipozomlar hazırlanma koşullarına bağlı olarak küçük tek tabakalı, büyük tek tabakalı ya da çok tabakalı yapılar halinde hazırlanabilirler.

· Lipozomal yapılara minik ilaç depoları diyebiliriz. İçerisine hapsettikleri ilacın zaman içerisinde yavaşça salınımını yapar. Uzatılmış salım sayesinde plazamada ki istenilen etkin maddeyii terapötik değerde tutabilir.

· Doz aralıklarını ve ilaçların yarılanma ömrünü uzatırlar.

· Biyolojik uyum olduğu için yan ve toksik etkileri çok azdır.

· İlaç etken maddesini enzimatik etkilerden korur.

· İlaç hedeflendirmesi yaparak etken maddeleri taşır.

· Diyagnostik bileşikler, geniş spektrumlu kemoterapötikler, antijenler, immunomodülatörler, şelasyon yapan bileşikler, hemoglobin ve kofaktörler, genetik materyal gibi geniş yelpazedeki ilaçların taşınmasını sağlar.

Lipozomların Tedavide Kullanımı

Birçok farklı alanda kullanılan lipozomlar, son yıllarda özellikle onkoloji alanında yaygınlaşmıştır. Kanser tadavisinde ki ilaçların çoğunun suda çözünürlüğü düşüktür ve herhangi bir doku veya organa spesifik değildir. Bu sebepten kemoterapötik ilaçlardan yeteri kadar etki görülmez. Ve yüksek yan etki potansiyeline sahiptirler. Lipozom bazlı birçok ilaç tedaviye girmek amaçlı faz aşamasındadır. İlk onaylanan ilaç antifungal etkili amfoterisin B içeren ‘’Ambisome’’ adlı üründür. Klinik kullanımda kendini göstermesi ve onkoloji alanında kullanımının yaygınlaşması doksorubisin içeren ‘’Doxil’’ sayesinde olmuştur. 1995’te Kaposi sarkoma tedavisinde FDA onayı almıştır. Meme ve over kanseri başta olmak üzere farklı kanser türlerinde de endikedir.

Bir zamanlar kişiye özel tedavi uzak gelecek olarak düşünülürken zaman ilerleyip bilim ve teknoloji ilerledikçe günümüz tedavi yöntemi olduğunu görüyoruz. Bu şekilde artan hastalıklar ile daha güçlü ve etkili tedavi yöntemleri gelişmekte. Yeni ilaç taşıyıcı sistemler ile birlikte kullanılan ilaçlar artık daha da faydalı.

#teknoloji #lipozomlar #tedavi